Josefov (Yahudi Mahallesi): Hafızanın İzleri ve Mistik Efsaneler

Tarih ve Kültürel Miras

Prag’ın Josefov semti, Eski Şehir’in kuzeyinde yer alan ve yüzyıllar boyunca Yahudi toplumunun yaşadığı tarihi mahalledir. Avrupa’nın en eski aktif sinagogu olan Eski-Yeni Sinagog (Staronová) burada bulunur ve 1270 yılında tamamlanmıştır【​

en.wikipedia.org

Bu mütevazı görünümlü gotik sinagog, yüzyıllar boyunca kesintisiz ibadete açık kalarak sayısız kuşağa tanıklık etmiştir. Josefov’daki dar sokaklar, bir zamanlar yüksek duvarlarla çevrili getto hayatının izlerini taşır. Mahallenin kalbinde yer alan Eski Yahudi Mezarlığı, üst üste bindirilmiş binlerce mezar taşıyla tüyler ürpertici ve etkileyici bir atmosfer sunar. Taşların kimi 15. yüzyıldan kalma, üzerlerinde İbranice yazıtlar ve semboller görülür. Yer darlığından dolayı mezarların katmanlar halinde on iki tabakaya kadar üst üste olduğu söylenir – bu da mekâna zamanın yoğunluğunu hissettirir.

Josefov, Yahudi mirasının yanı sıra hüzünlü tarih sayfalarına da ev sahipliği yapar. Pinkas Sinagogu, Nazi soykırımı (Shoah) kurbanı yaklaşık 80.000 Çek Yahudisinin isimlerinin duvarlara yazılı olduğu bir anıttır​.

İçeri adım attığınızda, duvarları kaplayan binlerce isim karşısında sesiniz boğazınızda düğümlenebilir; her bir isim ardında bırakılmış bir hayatı, bir hikâyeyi temsil eder. Bu mahalledeki diğer önemli sinagoglar – İspanyol Sinagogu’nun muhteşem Mağribi tarzı süslemeleri, Maisel ve Klausen sinagogları – bir arada Prag Yahudi Müzesi’nin parçalarını oluşturur ve ziyaretçilerine zengin bir kültürel miras sunar. 19. yüzyılın sonunda gettonun büyük kısmı kentsel dönüşümle yıkılıp Paris tarzı geniş bulvarlar açılmış olsa da (bugünkü Pařížská Caddesi o dönem yapılan lüks binalarla doludur), kalan sinagoglar ve mezarlık bu dönüşümden kurtarılarak korunmuştur.

Efsaneler ve Duygular

Josefov denince akla gelen en ünlü efsane Golem’in hikâyesidir. Rivayete göre 16. yüzyılda bu mahallede yaşayan bilge haham Rabbi Löw, kilden bir dev yaratıp ona can vermiş ve Golem’i gettoyu koruması için görevlendirmiştir. Bir süre sonra kontrolden çıkan Golem’in, Eski-Yeni Sinagog’un tavan arasında uykuya terk edildiği anlatılır. Bugün sinagogun karanlık çatı katına çıkmak yasaktır; kim bilir, belki de Golem’in bedeni hâlâ orada, sonsuz bir uykudadır diye… Bu tür hikâyeler, Josefov’un mistik havasını besler. Akşam saatlerinde dar sokaklarda yürürken gaz lambalarının cılız ışığında hayal gücünüz kolayca orta çağın gettosuna gidebilir. Belki bir kapı aralığından fısıltıyla dua eden birinin sesini duyar gibi olur ya da bir an için gölgeler arasında Golem’in siluetini seçtiğinizi sanırsınız.

Josefov sadece hüzünlü değildir; aynı zamanda bir direniş ve yaşam sevinci hikâyesidir. Bu mahalle Franz Kafka’nın doğup büyüdüğü yerdir – Kafka, çocukluğunu burada geçirmiş, babasının dükkanı bu sokaklardan birinde bulunmuştu. Günümüzde Kafka’nın anısına dikilmiş bronz heykel (bir omuzlara oturmuş Kafka figürü, altında koca bir boş takım elbise) Dušní Caddesi’nde yükselir ve yazarın ruh halini adeta şehrin hafızasına kazır. Modern Josefov, şık butiklerin, kafelerin ve galeri mekanlarının da adresidir; geçmişin acıları üzerine kurulmuş yeni bir hayat filizlenmiştir. GeziMimarı ile Josefov’u gezerken, rehberiniz size her taşın, her anıtın ardındaki anıları aktaracaktır. Belki size II. Dünya Savaşı sırasında Yahudi Belediye Binası’nın saatinin neden İbrani alfabesiyle geriye doğru çalıştığını anlatır, belki de Golem efsanesinin bilinmeyen bir versiyonunu. Böylesi derin bir geçmişe saygı duyarak, Josefov’un hem matemi hem umudu hissedilir – ziyaretçi, bu mahalleden ayrılırken insanlık tarihinin hem karanlık hem aydınlık yönlerini yüreğinde taşır hale gelir.